Sploty

Kosze na lata

Kosze wiklinowe to chyba najpopularniejsze wyroby plecionkarskie. Obok mebli z wikliny, kufrów, koszy na bieliznę, tac i tacek właśnie kosze są najczęściej przez nas używane i często … niezauważane. Ostatnio kosze wiklinowe muszą walczyć z tak potężnym przeciwnikiem jak torby foliowe i różnego rodzaju plastikowe pojemniki. Oczywiście wszyscy myślący eko wolą kosze z wikliny i innych naturalnych surowców plecionkarskich. Kosze z wikliny są powszechnie używane a dobrze wykonane służą przez lata.

Sploty tworzące

Do splotów tworzących należy grupa splotów o różnej technice wyplatania, której celem jest wypełnienie powierzchni ścianek wyrobu lub innych jego elementów jak dna, boki, pokrywy itp.

Ze względu na zwartość sploty tworzące dzieli się na:

• Ścisłe – w splotach tych elementy wątku stykają się z drugim bez zamierzonych odstępów i prześwitów
• Ażurowe – elementy tych splotów są wyplecione z zamierzonymi i określonymi prześwitami.

Według powyższego podziału wyróżnia się wyroby wyplecione ściśle lub ażurowo. Wyroby, w których obok siebie zastosowano splot ścisły i splot ażurowy nazywa się wyrobami o wyplocie mieszanym.

Ze względu na sposób wyplatania rozróżnia się:

Splot wężykowy –  jest to splot, w którym wątek składający się z co najmniej dwóch prętów jest przeplatany naprzemianlegle, pomiędzy prętami osnowy, tworząc wzór podobny do przeplatanego wężyka. Splot wężykowy wykonywany jest z dwóch, trzech, czterech i więcej prętów. W określaniu splotu podaje się liczbę prętów, np. „splot wężykowy czteroprętowy”.

Splot skośny – jest to rodzaj splotu stosowany najczęściej przy wypełnieniu powierzchni boków w wyrobach, których ścianki mają obwód zamknięty.

Charakteryzuje się tym, że końce poszczególnych odcinków wątku zakładane są pomiędzy osnowami na jednym poziomie, a następnie przeplatane na przemian jeden za jeden, stykając się ze sobą. W przypadku wyplotu wątku prętami wiklinowymi, końce odziomkowe umieszcza się na jednym poziomie w dolnej części wyplotu, a końce wierzchołkowe – w górnej części wyplotu.

Dla wypełnienia całej ścianki boku nakłada się następnie warstwę splotu skośnego. Nakładane jedna na druga, odznaczają się od siebie grubością, wynikającą ze zbieżystości prętów.

Stosowany jest powszechnie, przeważnie do wszystkich koszy o wylocie pełnym o kształtach okrągłych, owalnych i czworokątnych.

Splot krzyżowy – jest to rodzaj splotu stosowany do wypełnienia powierzchni den, ścian boków kosza, w którym wątek przeplatany jest pomiędzy prętami osnowy na przemian jeden za jeden, tworząc wzór o charakterystycznym ułożeniu krzyżowym. Pręty wątku wypełniającego powierzchnię w całości są wyplatane wokół obwodu kosza i uzupełniane. Po zakończeniu jednego pręta nakłada się na następny, aż do wypełnienia całej powierzchni. Ten rodzaj splotu ma powierzchnię jednolitą o zróżnicowanej fakturze, wynikającej ze zbieżystości pręta.

Może być wykonywany jednym prętem, stąd dawna nazwa – splot pojedynczy lub jednocześnie dwoma i więcej prętami, zwanymi dawniej splotem matowym.

Stosuje się go przy produkcji den przeważnie czworokątnych oraz ścian boków o obwodzie niepełnym, otwartym, tam gdzie stosować nie można splotu skośnego.

Splot krzyżowy dwu- i więcej prętowy używa się w koszach gospodarczych, prostych, powszechnego użytku.

Splot kostkowy – rodzaj splotu stosowany do wypełnienia ścian boków koszy czworokątnych o dużych wymiarach, w którym wątek przeplatany jest pomiędzy osnowami dwustronnie, tj. z zewnątrz i wewnątrz za dwie osnowy. Pręty wątku zakładane są odziomkami na jednym poziomie, co druga osnowa. Przy przeplocie podwójnego przekładania od zewnątrz i wewnątrz za dwie osnowy tworzy się ścisłą warstwę wyplotu. Następną warstwę wyplotu wykonuje się w ten są sposób, z tym, że końce odziomkowe pręta wątku zakłada się co druga osnowa w miejscu mijania poprzedniego i tak na przemian, aż do wypełnienia całej ściany boków kosza. Wyplot ten tworzy charakterystyczny wzór o kształcie równoległoboków wzajemnie się mijających, o wyglądzie kostek ułożonych na przemian, na zwór szachownicy. Stosuje się go przy wyplocie boków w koszach podróżnych, walizkowych, piknikowych.

Splot jodełkowy – rodzaj splotu stosowany głównie do wypełnienia ścian boków koszy, w którym jest przeplatany jeden koniec wątku na przemian od wewnątrz i zewnątrz pomiędzy dwoma osnowami (dwa za dwa), tworząc charakterystyczny wzór jodełkowy. Układ ten polega na tym, że po wypleceniu jednym prętem wokół obwodu, następny wyplot przeplatany jest w miejsce mijania dwóch osnów.

Splot kratowy – rodzaj splotu wykonany wyłącznie z osnowy, prętów stanowiących element konstrukcyjny boków kosza. Osnowy odpowiednio ułożone o różnym kącie nachylenia i krzyżujące się miedzy sobą (nachylenie w kierunku prawym i lewym) tworzą wielokąty z prześwitami. W miejscach krzyżowania się osnów stosuje się wzmocnienia poprzeczne splotem wężykowym. Splot ten stosuje się przy wypełnianiu ścian, boków koszy, mebli i płaskich elementów dekoracyjnych, gdzie z uwagi na ich przeznaczenie nie jest wymagany splot ścisły (pełny). Wyrób o tym splocie cechuje lekkość konstrukcyjna i oszczędne zużycie materiałowe.

W zależności od kształtów prześwitów rozróżnia się sploty kratowe proste: pojedyncze i podwójne oraz skośne: rombowe, trójkątne i czworokątne.

Splot siatkowy – rodzaj splotu, w którym osnowa i wątek przeplatane są wzajemnie pod różnymi kątami, tworząc siatkę z oczkami w postaci różnych figur geometrycznych. Splot siatkowy wykonywany jest przeważnie z taśm trzcin egzotycznych używanych do wyplotu siedzisk i oparć stylowych mebli drzewnych.

Splot osnowowy – rodzaj splotu ażurowego, w którym osnowa jedno- lub wieloprętowa wygięta jest półkoliście lub elipsoidalnie i wzajemnie ze sobą przepleciona. Charakteryzuje się tym, że wierzchołki półkoli lub elipsy prętów tworzą przeważnie górne obrzeże kosza, a zakończenie końców prętów znajduje się przy krawędzi dna.

Stosuje się go najczęściej w drobnych wyrobach koszykarskich jak tacki, koszyczki dziecięce, kosze na kwiaty, na pieczywo itp., gdzie pojemność i przeznaczenie użytkowe kosza nie wymaga wzmocnień konstrukcyjnych. Występuje przeważnie przy koszach o kształtach okrągłych i owalnych, w których konstrukcją nośną jest dno. Spałki osnowy wbite w żebra dna, po jednym lub kilka prętów razem, wygięte półkoliście lub elipsoidalnie do wysokości boku kosza, a następnie przeplecione pomiędzy sąsiednimi osnowami do krawędzi dna kosza, stanowią jednocześnie wypełnienie ścianek boków. Końce prętów wykorzystane są do wykonania obrębu warkoczowego lub skręcanego na krawędzi dna. W zależności od ilości przeplatanych jednocześnie prętów osnowy rozróżnia się splot osnowy jedno-, dwu- lub wieloprętowy.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Zakończenia plecionkarskie

Górne obrzeża ścianek wyrobów wymagają zakończenia plecionkarskiego zwanego obrębem. Stosuje się różne sposoby zakończenia:

Obręb jednostronny – zakończenie ścianki (boku) wyrobu wykonane przez załamanie prętów osnowy i ich jednostronne przeplecenie za jedną lub więcej osnów, od wewnątrz i za jedną od zewnątrz.

Obręb dwustronny – zakończenie ścianki (boku) wyrobu wykonane przez załamanie prętów osnowy i ich dwustronne przeplecenie za jedną lub więcej osnów od wewnątrz i za dwie lub więcej osnów od zewnątrz.

Obręb skręcany – zakończenie ścianki (boku) wyrobu wykonane przez załamanie
i przeplecenie od zewnątrz za jedną lub więcej osnów i kilku skręconych z sobą prętów osnowy.

Obręb warkoczowy – zakończenie ścianki (boku) wyrobu wykonane przez załamanie
i przeplecenie od wewnątrz za jedną lub kilka osnów i od zewnątrz za dwie lub więcej osnów. Wykorzystuje się pozostałe końce poprzednich prętów osnowy do łącznego przeplatania w postaci warkocza. Warkocz jest przeplatany jednocześnie dwoma, trzema lub większą ilością prętów osnowy, tworząc szeroką powierzchnię obrębu. Obręb warkoczowy może być wykonany splotem poziomym – płaskim, lub bocznym wzdłuż krawędzi ścianki.

Obręb jodełkowy – zakończenie ścianki (boku) wyrobu wykonane z pięciu, sześciu lub więcej prętów, splecionych w warkocz o splocie jodełkowym i przymocowany do górnego obrzeża wyrobu.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Uchwyt

W dostosowaniu do przeznaczenia użytkowego wyrobu wykonuje się uchwyty, np.

Pałąk – element wyrobu lub postać uchwytu przeznaczonego do jednoręcznego trzymania lub przenoszenia wyrobu. Powinien być tak skonstruowany, aby wytrzymał maksymalne obciążenie pojemności wyrobu. Ze względu na rodzaje pałąków rozróżnić należy:

pałąk zwyczajny wykonany z dwóch lub więcej prętów uformowanych w kształcie półkola, odpowiednio skręcony i przymocowany końcami do przeciwległych brzegów obrębu ścianki wyrobu

pałąk spiralny to odpowiednio uformowany grubszy pręt w kształcie półkola, stanowiący rdzeń pałąka, przymocowany końcami do górnych przeciwległych brzegów obrębu ścianki wyrobu. Rdzeń pałąka jest okręcony spiralnie kilkoma cieńszymi prętami tworzywa wyplotowego, odpowiednio przymocowanymi do brzegów ścianek

pałąk krzyżowy to odpowiednio uformowany grubszy pręt w kształcie półkola, stanowiący rdzeń pałąka, przymocowany końcami do górnych przeciwległych brzegów obrębu ścianek wyrobu. Rdzeń pałąka jest owinięty krzyżowo kilkoma cieńszymi prętami tworzywa wyplotowego i odpowiednio przymocowanymi do brzegów ścianek

pałąk opleciony to kilka (dwa lub trzy) prętów odpowiednio uformowanych, przymocowanych końcami do przeciwległych brzegów obrębu ścianek wyrobu, owiniętych taśmą wiklinową lub trzcinową.

• 

• 

• 

•