150 lat tradycji
W 2018 r. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego wpisał Plecionkarstwo w Polsce na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Na liście prowadzonej przez Narodowy Instytut Dziedzictwa w październiku 2021 r. znajdowało się 49 zwyczajów, tradycji i obrzędów z Polski.
Plecionkarstwo, inaczej zwane koszykarstwem, w przypadku wyplotów z wikliny także wikliniarstwem, jest bardzo starą tradycją kultywowaną w różnych miejscach w kraju. Jak czytamy w opisie zamieszczonym na stronie Narodowego Instytutu Dziedzictwa poświęconej Liście NDK, przez stulecia wykonywano je na marginesie innych prac gospodarskich, a w regionach o słabo rozwiniętym przemyśle przez długi czas było głównym zajęciem mieszkańców. Sposób, w jaki przekazuje się wiedzę o technikach plecionkarskich, zmienił się niewiele na przestrzeni wieków. Dzieje się to poprzez podglądanie i naśladownictwo mistrza przez ucznia, oraz poprzez przekaz bezpośredni i ćwiczenia praktyczne pod okiem rodziców.
Tradycja przekazywana jest z pokolenia na pokolenie od 150 lat. Początki zawdzięczamy hrabiemu Ferdynandowi Hompeschowi, właścicielowi dóbr rudnickich, który założył tutaj szkołę koszykarską. Od tego czasu Rudnik nad Sanem nierozerwalnie związany jest z tradycją wikliniarstwa.
Konwencja UNESCO
Co to jest dziedzictwo niematerialne? To zwyczaje, przekaz ustny, wiedza i umiejętności oraz związane z nimi przedmioty i przestrzeń kulturowa, które są uznane za część własnego dziedzictwa przez daną wspólnotę, grupę lub jednostki. Ten rodzaj dziedzictwa jest przekazywany z pokolenia na pokolenie i ustawicznie odtwarzany przez wspólnoty i grupy w relacji z ich środowiskiem, historią i stosunkiem do przyrody. Dla danej społeczności dziedzictwo niematerialne jest źródłem poczucia tożsamości i ciągłości. Ratyfikując w 2011 r. Konwencję UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, Polska zobowiązała się do inwentaryzowania przejawów tego dziedzictwa.
W Rudniku nad Sanem tradycja wikliniarska jest chroniona i rozwijana. W 2006 r. Gmina wyremontowała przy wsparciu funduszy europejskich, unikatową w skali kraju placówkę kulturalną – Centrum Wikliniarstwa. Oprócz działalności edukacyjnej i ekspozycyjnej, Centrum inspiruje miejscowych twórców do rozwoju swoich pasji.
